محافظت از پوست در برابر عوامل تخریب کننده بافت‌های پوست همیشه دغدغه متخصصین این حوزه بوده است. لوازم آرایشی و بهداشتی متنوعی در این خصوص تولید و به بازار عرضه شده است که می‌توانند به خوبی نقش خود را در سلامت پوست و کند کردن روند پیری ایفا کنند. کرم‌های ضد آفتاب نیز یکی از این محصولات است که شاخص مهمی را در خود جای داده است و ما آن را به نام «اس پی اف» می‌شناسیم. یکی از مهم‌ترین عواملی که به پوست آسیب وارد می‌کند اشعه ماوراءبنفش خورشید است و اس پی اف عاملی محافظت کننده از پوست است که به بررسی آن می‌پردازیم.
تصویر اصلی
اس پی اف چیست و چه کاربردی دارد؟
SPF واژه‌ای است که بر روی ضد آفتاب‌های مختلف به چشم می‌خورد. این واژه مخفف Sun Protection Factor است. معنی آن فاکتور محافظت کننده از اشعه خورشید و آسیب‌های ناشی از آن است. در کنار SPF یک عدد نیز قرار می‌گیرد که درصد محافظت آن از پوست در برابر سوختگی ناشی از آفتاب را نشان می‌دهد. به عنوان مثال، اگر پوست روشنی دارد و بعد از ۱۰ دقیقه بدون هیچ عامل محافظت کننده‌ای در آفتاب دچار سوختگی می‌شوید، استفاده از ضد آفتاب با اس پی اف ۱۵ پوست شما را به مدت ۱۵۰ دقیقه (۱۵ برابر) محافظت می‌کند. همچنین در صورتی که پوستتان تیره است همان محصول پوستان را که بعد از ۲۰ دقیقه دچار آفتاب سوختگی می‌شود تا ۳۰۰ دقیقه سالم نگه می‌دارد.
SPF ها از محدوده ۲ تا ۵۰+ متغیر هستند و ۵۰+ آن بیشترین محافظت را در برابر اشعه UVB دارد.
پرتوهای خورشید و محافظت از آنها با اس پی اف
اشعه خورشید از یک طیف نوری گسترده تشکیل شده است که برخی از آنها هیچ آسیبی به پوست نمی‌رسانند؛ اما پرتوهایی که در محدوده فرابنفش هستند و دارای طول موج کوتاه‌ترند به درون بافت‌های پوستی نفوذ می‌کنند و آنها را دچار آسیب‌های جدی می‌کنند. از این رو شناخت آنها برای تولید یک ضد آفتاب مؤثر اهمیت پیدا کرد. دو پرتو مهم در اشعه خورشیدی وجود دارد که باعث آسیب به بافت‌های پوستی می‌شود.
پرتوهای UVA, UVB دو بخش عمده اشعه خورشید هستند که به کمک اس پی اف موجود در ضد آفتاب از اثرات تخریبی آنها بر روی پوست جلوگیری می‌شود.
پرتوهای UVA حداکثر ۹۵ درصد از اشعه ماوراءبنفش را که به زمین می‌رسد تشکیل می‌دهند. این پرتوها می‌توانند در شیشه و ابر نفوذ کنند. قرار گرفتن طولانی مدت بدون عامل محافظت کننده در برابر این اشعه، باعث بیماری‌هایی مانند سرطان پوست می‌شود و می‌تواند سبب پیری زودرس پوست شود.
اشعه UVB قرمزی پوست و آفتاب سوختگی را ایجاد می‌کند و در اوج تابستان قوی‌تر است. این اشعه سبب پیشرفت سرطان‌های پوستی می‌شود. البته این پرتو تا حد زیادی توسط شیشه منعکس می‌شود.
هر چه پوست روشن‌تر و حساس‌تری داشته باشید، باید از کرم‌هایی با SPF بالاتر استفاده کنید تا بتوانید در برابر عواملی مانند پرتوهای یاد شده از پوست خود محافظت کنید. اس پی اف در ضد آفتاب یک فاکتور مهم و اصلی محسوب می‌شود که بسته به نیاز فرد و شرایط آب و هوایی درصد آن انتخاب می‌شود.
عملکرد اس پی اف در کرم ضد آفتاب
اس پس اف در اصل مانند یک سپر در برابر اشعه ماوراءبنفش خورشید از پوست محافظت می‌کند. این فاکتور تقریباً تمامی اشعه مضر خورشید را بازتاب می‌دهد یا در خود جذب کرده و مانع از برخورد آن به پوست صورت می‌شود. از این رو از آسیب‌های پوستی ناشی از آفتاب سوختگی جلوگیری می‌کند.
اس پی اف در کرم ضد آفتاب بعد از مدتی که زیر تابش مستقیم خورشید قرار می‌گیرید، شکسته می‌شود و مواد درون این محصول خواص محافظت کنندگی خود را از دست می‌دهند. از این رو هنگامی که در معرض تابش خورشید به مدتی طولانی قرار می‌گیرید باید استفاده از کرم ضد آفتاب را تجدید کنید.
تصویر ۱
درصد اس پی اف در کرم ضد آفتاب
یک نکته مهم که در کرم‌های ضد آفتاب مختلف به چشم می‌خورد، عدد اس پی اف آن است. بر روی کرم‌های ضد آفتاب SPF30, SPF50 و… نوشته شده است. این عدد در اصل مقدار محافظت از پوست را نشان می‌دهد. به عنوان مثال اس پی اف ۳۰ زمان بیشتری نسبت به SPF 15 از پوست در برابر اشعه خورشید محافظت می‌کند.
البته باید دقت داشته باشید که اس پی اف در کرم ضد آفتاب تا حد خاصی می‌تواند عملکرد مناسبی داشته باشد. از این رو لزوماً اس پی اف بالاتر نشان دهنده تغییرات زیادی در عامل محافظت کنندگی در ضد آفتاب نیست. اکثر محققان در زمینه پوست معتقدند کرم‌های ضد آفتابی که دارای SPF بالاتر از ۳۰ درصد هستند، تأثیر چندانی در افزایش عملکرد محافظت از پوست ندارند. به عنوان مثال SPF100 چندان تفاوتی با SPF30 ندارد و عملکرد تقریباً یکسانی دارند. از این رو زمان خرید ضد آفتاب باید به این نکته دقت داشته باشید و برای فاکتورهایی با عدد بالاتر، هزینه اضافه پرداخت نکنید. علت این امر به زمان ماندگاری کرم ضد آفتاب بستگی دارد؛ زیرا بعد از مدت زمانی مشخص و قرار گرفتن در معرض اشعه خورشید به مدتی طولانی، کرم جوابگوی نیاز پوست نیست و مواد با خاصیت ضد آفتاب خود را از دست می‌دهد. از این رو تا حد خاصی می‌توان روی عدد SPF و عامل نگهدارندگی آن حساب کرد.
به همین علت در برخی از کشورها به شرکت‌های تولیدی در این بخش اجازه چاپ عدد بالاتر از ۳۰ را در کنار اس پی اف در کرم ضد آفتاب نمی‌دهند تا مصرف کننده به اشتباه از فاکتورهایی با عدد بالاتر استفاده نکند و هزینه مازاد پرداخت نکند. در این مواقع از ر این مواقع از واژه SPF+30 بر روی کرم‌هایی با فاکتور اس پی اف بیشتر از ۳۰ استفاده می‌شود.
کدام عدد اس پی اف در کرم ضد آفتاب مناسب است؟
با توجه به مطالبی که عنوان شد نیازی از همان ابتدا بهتر است گزینه‌هایی با SPF بالاتر از ۵۰ را حذف کنید؛ زیرا این فاکتور نه تنها ممکن است مناسب شما نباشد بلکه احتمال آسیب زدن به پوست را هم دارد. برخی از متخصصان در زمینه تولیدات لوازم آرایشی و بهداشتی معتقدند اس پی اف بالاتر ممکن است سبب نازک شدن لایه‌های پوست شود و پوست را نسبت به عوامل محیطی حساس‌تر کند. از این رو می‌توان گفت بهترین گزینه برای انتخاب ضد آفتاب، همان SPF30 است که می‌تواند جوابگوی نیاز افراد مختلف باشد.
البته باید دقت داشته باشید در برخی مواقع مانند ساعت‌های نزدیک به غروب آفتاب، یک ضد آفتاب با فاکتور محافظت کنندگی ۱۵ هم می‌تواند جوابگوی نیاز پوست باشد.
هنگام انتخاب اس پی اف در ضد آفتابی که استفاده می‌کنید یک سری عوامل را باید در نظر بگیرید.
- شرایط پوستی مهم‌ترین عاملی است که باید به آن توجه کافی داشته باشید. برخی افراد دارای پوست حساس هستند که به سرعت در برابر پرتوهای فرابنفش دچار سوختگی می‌شود. از این رو بهتر است نسبت به افراد عادی ضد آفتاب دارای SPF بیشتری را انتخاب کنند یا در زمان کمتری آن را تعویض کنند.
- از دیگر عوامل مهم در انتخاب ضد آفتاب با فاکتور محافظت کنندگی مناسب، شرایط آب و هوایی است. کسانی که در مناطق گرم با تابش آفتاب شدیدتر زندگی می‌کنند، هنگام قرار گرفتن در معرض اشعه‌های خورشیدی، این پرتوها سریع‌تر بر روی ترکیبات ضد آفتاب تأثیر می‌گذارد و ساختار آنها را در هم می‌شکند. از این رو باید یا از اس پی اف بالاتر استفاده کنند یا در بازه زمانی کوتاه‌تری اقدام به تجدید ضد آفتاب خود کنند.
- فعالیت‌های فردی می‌تواند در انتخاب اس پی اف مناسب برای پوستتان مؤثر باشد. اگر جزو افراد فعال هستید که در طول روز تعرق بیشتری دارید یا ورزش‌هایی مانند شنا در فعالیت‌های روزانه‌تان قرار دارد، نسبت به زمان تعیین شده عادی برای یک ضد آفتاب به خودتان تخفیف بدهید. به عنوان مثال یک ضد آفتاب ۳۰ درصد ممکن است هر چند ضد آب هم باشد در این شرایط ماندگاری کمتری دارد و باید در بازه زمانی مناسب برای اس پی اف ۱۵ تجدید شود.
به طور کلی می‌توان گفت استفاده از یک ضد آفتاب مناسب تابع شرایط محیطی و پوستی شماست؛ اما اگر قصد دارید یک ضد آفتاب مناسب تهیه کنید و از خرید چندین ضد آفتاب برای زمان‌های مختلف پرهیز کنید، بهتر است همان اس پی اف ۳۰ را در برنامه خرید خود قرار دهید. در این صورت می‌توانید بازه‌های زمانی تجدید مصرف ضد آفتاب را با توجه به شرایط عنوان شده تغییر دهید.
البته برای افرادی که دچار بیماری‌های پوستی شدید یا سرطان‌های پوست هستند این قضیه متفاوت است و باید به نوعی دیگر بررسی شود.
کرم ضد آفتاب با ۱۵ SPF تا ۹۳ درصد اشعه کرم ضد آفتاب با SPF 30 تا ۹۷ درصد، کرم ضد آفتاب با SPF 50 تا ۹۸ درصد اشعه UBV را دفع می‌کند. این اعداد برای افرادی با پوست سالم چندان مشکل آفرین نیست؛ اما بهتر است بدانید کسانی که دچار سرطان پوست هستند، محافظت یک درصد بیشتر نیز می‌تواند برای آنها یک عامل مهم و حیاتی قلمداد شود. به همین علت پزشکان برای کسانی که دارای بیماری‌های پوستی شدید هستند به اس پی اف در ضد آفتاب آنها دقت بیشتری می‌کنند و معمولاً بالای ۵۰ یا ۷۰ را برای این افراد تجویز می‌کنند.
اس پی اف مهم‌ترین فاکتوری است که در یک ضد آفتاب وجود دارد و باعث محافظت از پوست در برابر پرتوهای مضر خورشیدی می‌شود. اگر فردی با شرایط پوستی معمولی و سالم هستید یک ضد آفتاب با اس پی اف ۳۰ برایتان مناسب است. البته در زمان‌هایی که شدت تابش اشعه خورشید بیشتر است سریع‌تر (بازه‌های زمانی دو ساعته) ضد آفتابتان را تجدید کنید. افرادی که دارای بیماری‌های پوستی هستند باید از SPF بالاتر استفاده کنند. زیرا پوست این افراد بسیار حساس است و ۱ درصد محافظت بیشتر نیز می‌تواند برای آنها مهم باشد.
منابع:
https://www.boots.com/health/skincare-information/suncare-information/what-is-spf
https://www.ewg.org/sunscreen/report/whats-wrong-with-high-spf/
